تا بحال ابعاد گوناگون شخصیت علی بن ابی طالب (ع) از دیدگاه و بیانات خود آن حضرت بطور مستقل مورد بحث قرار نگرفته است، هر چند که این مسئله، بسیار مهم و فوق العاده آموزنده است. امام (ع) در نهج البلاغه، بیش از صد مورد درباره ی خود سخنانی ابراز فرموده است.
آن سخنان را این جانب جمع کرده ام. اما این کار برای چه بوده و در آن چه مقصودی داشته ام؟ می خواستم نشان دهم انسانی که در مسیر کمال قرار می گیرد، گفتارش مانند کردارش، وقتی از مشخصات و خصوصیات محیطی، عوامل شخصی و اجتماعی آن تجرید شود، بصورت قانون در می آید.
بدین معنی که اگر علی (ع) در این کتاب بزرگ، جمله ای را درباره ی خود بیان فرموده است، در حقیقت با این سخن نمی خواهد وصفی شخصی را بیان کند، چنان که فرزند نازنین علی (ع) با قیام تاریخساز خود نخواسته است که یک کار یا حادثه و رویداد شخصی را بیان کند. بلکه مقصود آن بوده است که بگوید: مسیر کمال چنین است و قانونش چنین یکی از بزرگان می گوید:
چنان زندگی کن که اگر گفتار و کردار و حتی تموجات اندیشه ات تجسم عینی پیدا کند و خصوصیاتی آن جسم را از آن کسر کنند، بصورت قانون کلی درآید.
ما در جملات علی (ع) قوانین انسانی را می خوانیم. هنگامی که می گوید:
ما لبست علی نفسی و لا لبس علی
من بر خودم امر را مشتبه نساختم و کسی دیگر نتوانسته مرا بفریبد و مرا را بر من مشتبه بسازد.