شخصیت مهدی در تاریخ
ویژگیهای اصلی اسطوره مهدی از زمان نخستین ظهور آن تغییر محسوسی نکرده است. مهدی در زمان هرج و مرج و آشوب قبل از آخر الزمان ظهور خواهد کرد، زمانی که مشخصه‌ی آن اغتشاش و تفرقه (در عربی گفته می‌شود فتنه، که تحت اللفظی به معنی امتحان، اختلاف است) است که نشانه‌ی امتحان نهایی انسانها به وسیله‌ی خداوند است، و شورشها یا فتنه‌انگیزیها (ملاحم) باعث شقاق و اختلاف می‌گردد. این دوره‌ی طولانی تباهی اجتماعی و سیاسی منجر به تسلط شرارت، دروغ و بی‌عدالتی در حوزه‌های اجتماعی و طبیعی می‌شود. این آشفتگی به عنوان آزمایش خلوص مؤمنینی که باقی می‌مانند محسوب می‌شود. در مرحله‌ی نهایی این فرایند، مهدی بار دیگر ظهور خواهد کرد تا دوره‌ی جدیدی از احیا را به وجود آورد و صحت وحی الهی را بار دیگر اثبات نماید. این امر با احیای عدالت سابق از طریق تأسیس مجدد دین و جامعه‌ی اسلامی انعطاف‌پذیر (یعنی شکلی از حکومت) در یک عصر طلایی کوتاه مدت میانی، تحقق خواهد یافت. برخی شرح‌ها بازگشت او را در روز عاشورا، دهم محرم، به مکه می‌دانند که از آنجا به کوفه می‌رود تا به همراهی ارتشی از مؤمنین خشم و عقاب الهی را تحقق بخشد؛ پیش از رحلت یا کمک سپاهی فرشته‌خو و به یاری عیسی که بازگشته است، به مدت هفت یا هفتاد سال حکومت خواهد کرد.در رهبری جاذبه‌مند آیین شیعه، هویت مهدی (اگر چه غایب است) شناخته شده است، و فقط زمان بازگشت او معلوم نیست، زیرا اعتقاد به مهدی عبارت است از بازگشت امام غایب یا صاحب الزمان، اما برخی مسلمانان سنی می‌گویند هیچ کس نمی‌تواند هویت مهدی را بشناسد تا اینکه او عملاً ظهور نماید و مطالبات خود را اعلام نماید، حال آنکه دیگران نقش مهدی را فقط تا حد عیسی محدود می‌کنند.